सूचनना प्रविधि विकासका सवालहरु

सूचना प्रविधि विकासका सबालहरु

विषय प्रवेशः

ICT को तीव्रतर विकासले विश्व डिजिटल समाजमा रुपमान्तर हुँदै गएको छ ।Artificial Intelligence (AI), Robotics, Internet of Things (IOT), Big Data Analytics जस्ता नवीनतम् प्रविधिले काम गर्ने तौर तरिकामा परिवर्तन ल्याएका छन् । विभिन्न क्षेत्रमा प्रयास गर्दा गर्दैपनि नेपाली समाजले डिजिटल क्रनन्तिबाट पूर्ण लाभ उठाउन सकेको छैन ।  

सूचना प्रविधि विकासका प्रमुख सबालहरुः

१ अपराधिक गतिविधिहरुः

·       साइबरबाट हुने दुर्व्यवहार रोक्नु (Cyber bulling)

·       प्रतिलिपि अधिकारको उलंघन रोक्नु र बौद्धिक सम्पत्तिको संरक्षण गर्नु, (Intellectual Property Right)

·       इन्टरनेटको कुलत (Internet Addiction)

·       संगठित अपराधहरुको रोकथाम (Organized crime)

·       वित्तीय अपराध (Financial Crime)

२ डिजिटल असमानताको खाडल (Digital Divide )

असमानताको खाडल गहिरिँदो छ ।

३ पूर्वाधार (Infrastructure)

·       System for collection Data,

·       System For Protocol for communicating Data,

·       Quality of Data,

·       Access and Capacity of utilization  

४ रोजगारी (Employment)

·       तीव्रतर रोजगारी कटौतीले बेरोजगारी बढाउने

·       विशेष सीपयुक्त्त जनशक्तिको माग गर्दछ । अन्यलाई समावेश गराउँदैन ।

·       ICT मा संलग्न जनशक्तिको क्षमता विकासको दर ICT विकास दरभन्दा कम हुन्छ ।

५ लगानी (Investment)

पूर्वाधारका उपकरण, जनशक्ति उत्पादन र त्यसको नियमन संरक्षणका लागि ठूलो मात्रामा वित्तीय लगानी आवश्यक पर्छ । स्रोत न्यून छ । विगतमा गरेका लगानीलाई उपयोग नगर्ने जोखिम पनि छ ।

 

क)    डिजिटल नेपाल फ्रेमवर्कले डिजिटल रूपान्तरणका निमित्त ८ प्रमुख क्षेत्र तथा ८० वटा डिजिटल पहलहरु पहिचान गरेको छ ।

1=  इन्टरनेटको पहुँच, डिजिटल साक्षरता, सुशासनका लागि विद्युतीय सेवा सहितको डिजिटल फाउन्डेशन ।

2=  कृषि (लागत घटाउने, उत्पादन बडाउने, बजारसाग जोड्ने, Agro-tech  ।

3=  शिक्षा

4=  स्वास्थ्य

5=  उर्जा

6=  पर्यटन

7=  वित्त

8=  शहरी पूर्वाधार (जल व्यवस्थापन, फोहर व्यवस्थापन, सार्वजनिक यातायात र ट्राफिक व्यवस्थापन)

 

ख) सार्वजनिक सेवा प्रवाह तथा सरकारी काम कारबाहीमा विद्युतीय प्रणालीको प्रयोगलाई प्रवद्र्धन गर्न प्रधानमन्त्रीको अध्यक्षतामा विद्युतीय सुशासन आयोग गठन गरिएको छ।

विद्युतीय प्रविधिको प्रयोग संस्थागत गर्ने, नियमन गर्ने, सरकारी निकायमा सञ्चालन हुने विद्युतीय प्रणालीलाई सुरक्षित बनाउन गर्ने कार्यक्षेत्र रहेको छ ।

ग) विभिन्न क्षेत्रमा सूचना प्रविधिको प्रयोग गरिदै आएको छ । सञ्चार, वैंक तथा वित्तीय संस्था लगायतका क्षेत्रमा सूचना प्रविधिको प्रयोग सफल भएको देखिन्छ ।

 

सुधारका लागि सुझाबः

·       प्रधानमन्त्रीको अध्यक्षतामा रहेको विद्युतीय सुशासन आयोगलाई थप क्रियाशील बनाई Data भण्डारण, उपयोग, उपकरण, विद्युतीय सञ्जालको सुरक्षा, सार्वजनिक सेवाको गुणस्तर लगायतका विषयमा मापदण्ड निर्माण गर्ने ।

·       सरकारले सार्वजनिक सेवा प्रवाहका लागि तयार गरेका विद्युतीय software, Data , र सेवालाई integration गरी प्रभावकारी बनाउँने  र प्रयोगको दायरा बढाउने ।

·       नागरिकका डिजिटल साक्षरता, सार्वजनिक क्षेत्रका कर्मचारीहरुका लागि डिजिटल सीप विकास तालीम सञ्चालन गर्ने ।

·       विद्यालय तथा विश्वविद्यालयका पाठ्यक्रममा ICT शिक्षा अनिवार्य गर्ने र विषयवस्तुको क्षेत्र विस्तार गर्दै जाने ।

·       पहिचना भएका क्षेत्रमा लगानी गर्न PPP Model अबलम्बन गरी आन्तरिक र वाह्य लगानी आकर्षित गर्ने । बाह्य लगानीका लागि Fast Track नीति रोज्ने ।

·       आवश्यकता र अवस्थाको Gap  पूरा गर्न Fishing school सञ्चालन गर्ने ।

·       अपराधिक क्रियाकलापहरुको नियन्त्रणका लागि उपचारात्मक, प्रबर्द्धनात्मक, निरोधात्मक तीनै किसिमका उपायहरु अबलम्बन गर्ने । क्षमता विकास गर्ने ।

·       डिजिटल डिभाइडको समस्या समाधारन गर्न लक्षित वर्ग कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने ।

·       रोजगार नीति र ICT नीतिलाई एक अर्काको पूरकका रुपमा विकास गरी रोजगारी कटौती हुँदा स्वत स्तर बढाउन सक्ने गरी जनशक्ति योजना गरी कार्यान्वयन गर्ने ।

·       इन्टरनेट सेवाको गुणस्तर, 5G, अप्टिकल फाइबर जस्ताभौतिक पूर्वाधारमा लगानी गर्ने ।