सकारात्मक विभेद (Positive discrimination) र सकारात्मक विभेद र आरक्षणका फरक

सकारात्मक विभेद

- कमजोर अवस्थाका मानिसलाई बढी लाभ, सुविधा, सहुलियत र अवसर दिएर वलिया र समृद्ध समान (equal) बनाउने तरिका वा प्रक्रिया हो

- सक्षमलाई कम र कमजोरलाई बढी अवसर दिई सँगै हिड्ने अवस्थाको सिर्जनाका लागि अपनाइने प्रक्रिया हो सकारात्मक विभेद । यो समावेशी प्रजातन्त्रको आधार हो ।

सकारात्मक विभेदका तरिका

१.शक्तिकरण  शासन प्रणालीमा सहभागी हुन र शासन व्यवस्थाका लाभ प्राप्त गर्न कमजोर वर्ग समुदायलाई शिक्षा, तालिम,सीप विकासमा पहुँच बढाएर र विशेष अवसर दिएर सशक्तिकरण गर्ने ।

२. लक्षित कार्यक्रम: विपन्न, सिमान्तकृत, गरिब किसान मजदूरलाई सहुलियतपूर्ण कर्जा, निशुल्क स्वास्थ्य उपाचारको अवसर प्रदान गर्ने । उनीहरू केन्द्रित पूर्वाधार विकासमा निशुल्क वा सुपथ मूल्यमा मल बीउ उपलब्ध गराउने जस्ता कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सकिने ।

३. अवसर:  Equitable justice प्रवर्धन गरी समान सहभागिता र पहुँचको अवसर बढाउन कानुनी र व्यवस्थापकीय अवसर प्रदान गर्ने । जस्तो निजामती सेवामा प्रवेश गर्न महिलालाई ४० वर्षको उमेरसम्म उम्मेदवार हुन पाउने, ४ वर्षमा बढुवाको उम्मेदवार हुन सक्ने अवसर दिइएको ।

४. सामाजिक सुरक्षा: भत्ता, वृद्धा, अपाङ्गता भएका व्यक्ति, दलित महिलालाई सार्वजनिक सेवामा छुट सुविधा, विशेष भत्ताको व्यवस्था ।

सकारात्मक विभेद र आरक्षणमा फरक:

- आरक्षण (Reservation) ले प्रतिनिधित्व सहभागिता सुनिश्चित गर्छ । जस्तो निजामती सेवामा ३३५ महिला आरक्षण,पुरुषले उक्त सीटमा प्रतिनिधित्व गर्न सक्दैन ।

- सकारात्मक विभेदले प्रतिनिधित्व सहभागिताका लागि अवसर मात्र सिर्जना गर्छ । जस्तो निजामती सेवामा प्रवेश गर्न पुरुषलाई ३५ वर्षसम्म र महिलालाई ४० वर्षको उमेरसम्म उम्मेदवार हुन सक्ने । व्यवस्थाले महिलालाई सीट सुरक्षित गर्दैन बरु सो प्रात्तिका लागि सहजता प्रदान गर्दछ ।